We kunnen waarschijnlijk allemaal vanuit eigen ervaringen beamen dat verandering lastig is. Niet voor niets worden er op nieuwjaarsdag talloze goede voornemens gemaakt die enkele weken later weer worden verbroken.
We nemen ons voor om nu echt aan die ouderrelatie te werken. Niet te communiceren via ons kind. Niet meer slecht te praten over de andere ouder. Maar het is lastig. En hoe komt dat?
Om daar een antwoord op te kunnen geven moeten we terug naar de plek waar al het gedrag vanuit wordt gestuurd, de hersenen. De meeste mensen weten dat we twee hersenhelften hebben en zoiets als een prefrontale cortex. Maar dan houdt het vaak op. Laat me je daarom eerst wat meer over de hersenen vertellen.
Je hersenen bestaan namelijk uit drie delen. Het jongste deel is het menselijke brein (de neocortex). Dit is het deel van de hersenen waar je rationele beslissingen mee maakt. Je zou het je gezonde verstand kunnen noemen. Het zoogdieren brein is het domein van al je emoties. Het is zo geprogrammeerd dat het je helpt om gedrag te herhalen dat jou gelukkig maakt (knuffelen, lekker eten, seks). Je brein stimuleert dit door het stofje dopamine af te geven wat je een gelukkig gevoel geeft. Het kleinste en oudste deel van het brein is het reptielenbrein, ook wel het oerbrein genoemd. Dit deel van het brein is maar gericht op één ding en dat is overleven. Het stuurt vitale lichaamsfuncties aan zoals je hartslag, ademhaling en bloedsomloop. Niet voor niets gaat je hartslag omhoog en krijg je zweethanden als je op het punt staat iets spannend te gaan doen.
Waar de wereld zich in een rap tempo ontwikkelt is het brein nog niet zo ver. Je dagelijkse dosis dopamine krijg je niet meer van een goede knuffel maar van het rondscrollen op facebook of instagram. De adrenaline die wordt aangemaakt omdat je oog in oog staat met een sabeltandtijger wordt nu aangemaakt als we een presentatie moeten geven. Maar het signaal dat je hersenen afgeven is hetzelfde gebleven ‘maak dat je wegkomt!’. Toch hebben je hersenen ook stress nodig. Het zorgt ervoor dat je nieuwe dingen gaat uitproberen, nieuwe vaardigheden ontwikkelt. Niet voor niets zijn bepaalde diersoorten gaandeweg uitgestorven omdat ze zich niet verder zijn geëvalueerd. Stress is dus niet alleen nodig om dreigend gevaar te overleven, maar het zorgt ook voor ontwikkeling en voortuitgang.
Daarbij krijgen we op dagelijkse basis steeds meer informatie te verwerken. Een hoeveelheid die misschien wel is verhonderdvoudigt, terwijl de verwerkingssnelheid van de hersenen stil is blijven staan. Wat gelijk ook een van de grootste redenen is dat zoveel mensen stress ervaren. Maar dat is iets voor een andere blog.
Wil je gedrag veranderen, dan moet die veranderingen op alle drie de delen van je brein doorgevoerd worden. En je brein zal dat ontmoedigen. Alles wat nieuw is of anders wordt als onveilig gezien. Als jij je voorneemt om meer te gaan sporten of je eetpatroon aan te passen zal je brein zich daar tegen verzetten. Simpelweg omdat het afwijkt van je vaste patronen.
Betekent dit dan dat je nooit veranderingen kan doorvoeren? Nee zeker niet!
Je hersenen zijn namelijk neuroplastisch. Heel simpel gezegd zijn er wegen, paden tussen de hersencellen. Maar net als bij echte wegen moeten die wel om de zoveel tijd vernieuwd worden. Er sterven iedere dag miljoenen hersencellen af, maar er worden er ook miljoenen nieuw aangemaakt. Niet alleen maakt je brein nieuwe hersencellen aan, ook de bestaande wegen (verbindingen) worden versterkt.
Op het moment dat je nieuw gedrag wilt aanleren of een nieuwe vaardigheid wilt ontwikkelen dan vraagt dat dus van je hersenen dat ze niet over hun gebruikelijke weg gaan, maar een nieuw pad gaan leggen. Maar terwijl jij (vanuit je menselijk brein) graag aan dat nieuwe pad wilt gaan werken denken jouw emotionele en oerbrein: Ho is even, daar ligt nog helemaal niets. Ik moet daar nog een nieuwe weg gaan aanleggen terwijl er een prima weg is. Waarom zou ik dat in hemelsnaam doen? Je wordt dus enorm ontmoedigd door je eigen brein, die liever voor de eenvoudige bestaande weg kiest.
Maar ik zei het al, gelukkig zijn de hersenen neuroplastisch. Ze vernieuwen zichzelf. Wat betekent dat jij dus nieuwe verbindingen kan maken als je hier consequent aan gaat werken. Stel je voor je wilt leren jongleren. Grote kans dat je in het begin vrij letterlijk diverse balen laat vallen. Je hersenen zullen je ontmoedigen door je te laten denken dat je het nooit zal leren. Maar als jij consequent blijft oefenen. Door de frustratie heen gaat. Dan zal het steeds makkelijker gaan. Voor je het weet ga je van 2 naar 3 of 4 ballen.
Alle verandering is dus mogelijk. Het vraagt alleen van jou dat je consequent aan die nieuwe weg blijft werken. Want zeg nou zelf, als je met je auto over een weg rijdt vol kuilen en stenen. Zou je daar vrijwillig overheen rijden?
Aan jou dus de taak om er voor te zorgen dat er een mooie nieuwe weg komt!
